خطاهای دستگاه‌های خودكار شمارنده سلولی

اگرچه استفاده از دستگاه های شمارنده سلولی در آزمايشگاهها در مقايسه با روشهای دستی، تکرارپذيری يا دقت نتايج حاصل را به ميزان قابل توجهی بهبود بخشيده است، ولی صحت نتايج حاصل ممکن است به دلايل گوناگون همواره قابل اطمينان نباشد.

بنابراين، کاربر دستگاه علاوه بر آشنايی با نحوه کار، نگهداری، كاليبراسيون و كنترل كيفي دستگاه، بايد از تمام عللی که منجر به خطا در شمارش يا اندازه  گيری پارامترهای خونی توسط دستگاه شمارنده میشود، نيز آگاه باشد.

گروهی از اين خطاها ناشي از نحوه طراحي دستگاه ها براي شمارش سلول ها است، مثلا عبور همزمان دو سلول از بين دو الکترود که به ايجاد يک پالس و در نتيجه، شمارش يک سلول به جای دو سلول منجرمیشود. يا سلول هايي که پس از عبور از بين دو الکترود و شمارش، دوباره به گردش بين الکترودها وارد و مجدداً شمارش میشوند. در شرايطی نيز که بنا به دلایل مختلف آگلوتيناسيون گلبولهاي قرمز رخ میدهد، گلبولهای به هم چسبيده در دستگاه به عنوان يک سلول بزرگ شمارش میشوند. شمارش حبابهاي هوا، قطرات چربي، ميكروارگانيسمها يا ذرات خارجي به عنوان يک سلول نيز از موارد ديگر خطا در دستگاهها هستند.

در زيـر به مـوارد ديگری که ممكن است بالقوه مـوجب اختلال در شـمارش دستگاه شوند، اشاره میشود:

1-افزايش شمارش گلبولهاي سفيد بيش از  10⁹×30  در لیتر معمولا به دلیل ایجاد کدورت باعث افزايش کاذب، ولي جزئي در هموگلوبين و همچنين، افزايش کاذب هماتوکريت و MCV می شود.

2-افزايش غلظت گلوکز ( بیش از 400mg/dl  ) و افزايش اسمولالیته خون ناشي از ساير علل ممکن است سبب افزايش کاذب MCV و هماتوکريت و کاهش MCHC شود. براي رفع اين خطا خون بايد پيش از انجام آزمايش ده دقيقه با ايزوتون انکوبه شود.

3-آگلوتينين هاي سرد با تيترهاي بالا، به طور کاذب باعث کاهش شمارش گلبولهاي قرمز و افزايش MCV و MCHC ميشوند که با گرم کردن خون يا محلول رقيق کننده اين مشکل حل ميشود.

4-در بعضی از انواع لوسمي ها که گلبولهاي سفيد شکننده هستند، شمارش آنها به طور کاذب کاهش نشان ميدهد كه در اين موارد، شمارش با هماسيتومتر کمک کننده است.

5-سطوح بسيار بالاي چربي باعث کدرشدن پلاسما و درنتيجه افزايش کاذب مقدار هموگلوبين، MCH و MCHC می شود. براي حل اين مشکل، اندازه گيري هموگلوبين بايد به روش دستي و با افزودن حجم مناسبي از پلاسمای بيمار به بلانک و صفرکردن دستگاه اسپکتروفتومتر با آن انجام شود.

در جداول زیر به موارد بيشتري اشاره ميشود که ممکن است بـه نادرست بودن نتايج دستگاههای شمارنده سلولی خودکار منجر شوند.

منبع: کتاب ” دستگاههاي خودكار شمارنده سلولي” – گردآوري و نگارش: دکتر پريسا داهيم