بررسی آزمون های آماری دقت

برای بررسی دقت دستگاه یا کیت و شناسایی خطاهای رندوم از آزمون های زیر استفاده میشود :

آزمون مضاعف یا Duplicate test برای بررسی نوسانات دستگاه ( عدم دقت دستگاه )

آزمون بازبینی یا Check test علاوه بر بررسی نوسانات دستگاه اندازه گیری و تغییرات نمونه بر اثر شرایط نگهداری هم کمک کننده است

آزمون F برای ارزیابی و مقایسه دقت دو دستگاه کاربرد دارند که ماهانه یکبار توصیه می شود

همچنین برای ارزیابی دقت بیش از دو دستگاه  می توانید از آزمون ANOVA و یا سیگمامتریک استفاده نمائید .

بنابراین هر کدام برای هدف خاصی مورد استفاده قرار می گیرند هر چند که برخی از آزمون ها بایکدیگر ممکن است همپوشانی هم داشته باشند .

آزمایش های مضاعف یا Duplicate Test در آزمایشگاه

برای این كار نمونه ها بدون فاصله زمانی دوبار پشت سر هم آزمایش می شوند . ایـن روش در مواردی كه كنترل های پایدار تجاری در دسترس نمی باشد و یا بعنوان مكمل روش های معمـول كنترل كیفیت كاربرد دارد.

با انجام آزمایش های مضاعف در یك آزمایشگاه میتوان عدم دقت نتایج را بررسی نمود امـا اگر این بررسی در دو آزمایشگاه انجام شود، خطای سیستماتیك نیز در آن دخیل و تفـسیر آن مشكل می شود.

برای این بررسی در یك آزمایشگاه، تعدادی نمونه بصورت دوبل آزمایش ، اختلافات ( d) آنها محاسبه و به توان 2 رسانده می شود  .(d²)سپس انحراف معیار اختلافات بر اساس فرمول زیر بدست می آید:

پس از محاسبه SD مقدار d یا همان اختلاف خوانده ها نباید بیش از 2SD± باشد. این روش تکرارپذیری آزمایش ها را کنترل کرده و احتمال وجود خطای تصادفی را مطرح میکند.

آزمایش دوتایی ساده ترین روش کنترل کیفیت می باشد که 5 تا 10 نمونه را هر کدام دو بار پشت سرهم به دستگاه می دهیم.

یکی از معایب این آزمون در استفاده روتین زمانی است که دقت آزمایشگاه بالاتر است و به واسطه کوچک بودن مقدار SD و در نتیجه 2SD به دلیل وجود خطاهای ذاتی ( این نوع خطاها همیشه وجود دارند و قابل کشف و شناسایی نیستند )  باعث افزایش رد کاذب می شوند.

برای رفع این مشکل دو فرضیه مطرح است :

1- استفاده از شاخص 2CV به جای 2SD

امروزه منابع معتبر به خصوص در بخش خون شناسی استفاده از معیار 2CV را در تفسیر این آزمون پیشنهاد می کنند و معتقدند حساسیت معیار 2SD در دامنه های بالا و پائین حساسیت کمتری دارد و بیشتر در تفسیر نمونه های دامنه نرمال کاربرد دارد و بهتر است از معیار 2CV در تفسیر این آزمون استفاده شود .

2- استفاده از نمودار Duplicate Solution Chart

آزمون مضاعف را می توان به صورت نمودار هم مورد ارزیابی و تفسیر قرار داد که یکی از این نمودار ها نمودار  Duplicate-solution Plot است که همکاران ما به عنوان Duplicate Control Chart یا DCC نام بردند.

در این روش بعد از بدست اوردن مقدار اختلاف داده های مضاعف مقدار میانگین و SD اختلاف ها را محاسبه می کنند .

دو پارامتر مهم دیگر به نام  Upper Warning Limit UWL و Upper Control Limit UCL  نیز در این روش در تفسیر بر روی نمودار محاسبه می شود.

محاسبه میانگین اختلاف داده ها

محاسبه حد هشدار و حد کنترل

جدول فاکتور های F uwl و F ucl بر اساس تعداد تکرار که در این آزمون به صورت دوتایی و مضاعف است بنابراین مقدار 2.512 و 3.267 است.

در این روش از مقدار قدر مطلق اختلاف ها استفاده می شود و پایه نمودار از صفر شروع می شود .و تا زمانیکه از مقدار UCL خارج نشده است دقت ارزیابی قابل قبول است هر چند در محدوده UWL تکرار نمونه و اقدام اصلاحی لازم است .

مثال از آزمون داپلیکیت

به داده های زیر که داده های حاصل از آزمایش مضاعف است دقت نمایید :

داده های حاصل از آزمایش مضاعف

آزمایش بازبینی یا Check Test

برای انجام این روش، در ابتدای سری کاری صبح ، 5- 10 نمونه بیمار را پس از انجام آزمایش، با درب بسته در یخچال نگهداری کرده و در انتهای سری کاری یا بعد از ظهر مجدداً آنها را آزمایش کنید.

دقت شود پیش از انجام آزمایش، نمونه ها حتماً به دمای اتاق رسیده ( اگر نمونه های CBC بود ابتدا خوب مخلوط شوند). نتایج این دو آزمایش را می توان با همان فرمول آزمون دوتایی مقایسه نمود که بر مبنای آن و در صورت نگهداری نمونه ها در شرایط مناسب، اختلاف نتایج در محدوده 2SD± قابل قبول می باشد.

این روش را می توان جهت شناسایی خرابی معرف ها و یا اشکال در عملکرد دستگاه در فاصله زمانی انجام دو آزمایش بکار برد. لازم به ذکر است که اطمینان از شرایط مطلوب نگهداری نمونه ها ضروری بوده زیرا که در غیر اینصورت تغییرات رخ دهد غیرقابل تفسیر خواهند بود.

در نظر داشته باشید:

در صورتی که فاصله زمانی بین دو آزمایش بیش از  6 ساعت برای نمونه CBC در دمای آزمایشگاه باشد، این روش جهت هموگلوبین مناسب، جهت پارامترهای WBC و RBC نسبتاً مناسب و برای هماتوکریت و MCV نامناسب خواهد بود.

** بهتر است نمونه هایی که برای آزمون دوتایی و بازبینی استفاده میشوند، یکسان باشند.